straf vs consequentie

suzanne van kinderbegeleider.nl • 23 juli 2025

opvoeden met grenzen en verbinding

geen straf wel consequenties groeien met zelfvertrouwen

Niet meer straffen?

“Niet meer straffen? Dan creëren we toch alleen maar prinsesjes en prinsjes!” Het is een veelgehoorde opmerking wanneer mensen horen dat straffen steeds vaker ter discussie staat. Ook de uitspraak “De kinderen van tegenwoordig hebben geen respect meer en luisteren niet” wordt vaak in datzelfde verband gemaakt.

Anno 2025 zien we echter een verschuiving in opvoedingsadviezen. Steeds meer pedagogen, kinderpsychologen en gedragswetenschappers adviseren om kinderen geen straf meer te geven, zoals een kind op de gang zetten of naar de kamer sturen. Maar waarom is dat eigenlijk?


Wat is straf eigenlijk?

Straf is traditioneel gezien een gevolg dat iemand krijgt omdat hij of zij een regel heeft overtreden. Het doel is om het gedrag te veranderen, zodat het kind leert van zijn fouten en het niet opnieuw doet.

Toch blijkt uit onderzoek dat straffen vaak juist niet het gewenste effect heeft. Het werkt voornamelijk op korte termijn, omdat het kinderen leert om te gehoorzamen uit angst. Dit komt het leerproces niet ten goede en kan het zelfbeeld van kinderen beschadigen.

Vaak betrekken kinderen de straf op zichzelf: “Ik ben slecht,” in plaats van op de daad: “Dat gedrag was niet oké.”

Hierdoor kan het vertrouwen tussen opvoeder en het kind onder druk komen te staan.

Daarnaast zijn jonge kinderen vaak nog niet in staat om het verband tussen hun gedrag en de straf goed te begrijpen. Ze leren daardoor minder van hun fouten, terwijl het juist belangrijk is dat ze begrip krijgen waarom bepaald gedrag ongewenst is.


Wat werkt dan beter dan straf?

Bij Kinderbegeleider.nl geloven we dat kinderen het meest leren van hun gedrag wanneer we kiezen voor consequenties en begeleiding in plaats van straf.

Pedagogische experts zijn het erover eens: kinderen leren effectiever wanneer ze begrijpen waarom bepaald gedrag niet wenselijk is, in plaats van dat ze simpelweg gehoorzamen uit angst voor straf.

Het draait bij ons niet om controle, maar om begrip, zelfinzicht en het opbouwen van vertrouwen. Zo zien we elke situatie als een leermoment, niet als een aanleiding voor straf.

Enkele effectieve manieren om kinderen te begeleiden in hun gedrag zijn:


  • Geef het goede voorbeeld
    Kinderen leren veel door observatie. Wanneer wij respectvol, geduldig en duidelijk communiceren, nemen zij dit over.

  • Stel duidelijke grenzen én leg ze uit
    Regels zijn belangrijk, maar nóg belangrijker is dat kinderen begrijpen
    waarom die regels er zijn. Dit vergroot hun zelfinzicht en verantwoordelijkheid.

  • Erken emoties, corrigeer gedrag
    Een kind dat boos is, heeft recht op die emotie  maar niet op grensoverschrijdend gedrag. Door emoties serieus te nemen en tegelijk gedrag liefdevol te begrenzen, ontstaat vertrouwen.

  • Stimuleer zelfreflectie
    Vragen als: “Wat denk je dat er gebeurde toen je dat deed?” of “Wat zou je een volgende keer anders kunnen doen?” helpen een kind nadenken over eigen gedrag.

  • Gebruik positieve bekrachtiging
    Benoem gewenst gedrag, hoe klein ook. Positieve aandacht stimuleert herhaling van dat gedrag veel effectiever dan straf dat ooit kan.


Een praktijkvoorbeeld

Fleur (3 jaar) is aan het kleuren. Ze pakt een stift en begint op de muur te tekenen, terwijl eerder was afgesproken dat stiften alleen op papier gebruikt mogen worden. In plaats van boos te worden of straf te geven, wordt er rustig en duidelijk gereageerd:

“Fleur, stiften zijn om op papier te tekenen. Tekenen op de muur mag niet, want het is moeilijk schoon te maken. Nu moeten we eerst iets doen aan de tekening op de muur. Wil je helpen met schoonmaken of met het drogen van de muur?”

Fleur krijgt de keuze om mee te helpen met schoonmaken of met het drogen van de muur. Nadat de muur weer schoon is, wordt haar uitgelegd dat we verder tekenen op papier.


Straf versus consequenties

Het verschil is belangrijk om te begrijpen:

  • Straf is iets wat een ander oplegt om slecht gedrag te stoppen. Het voelt vaak vervelend en kan een kind een slecht gevoel geven. Bijvoorbeeld: een kind moet zonder spelen in zijn kamer blijven omdat het stout was.

  • Consequentie is wat er logisch volgt uit het gedrag zelf. Het helpt een kind om te leren wat het beter kan doen. Bijvoorbeeld: als een kind met speelgoed gooit, moet het helpen met opruimen. Als je op de muur tekent moet het schoon gemaakt worden.


Conclusie

Niet straffen betekent niet dat er geen grenzen of consequenties zijn. Het betekent dat we kinderen begeleiden om te begrijpen waarom bepaald gedrag niet gewenst is en hen helpen zelf verantwoordelijkheid te nemen. Dit werkt op de lange termijn beter, omdat het vertrouwen versterkt en het zelfbeeld beschermt.

Door op een positieve en respectvolle manier met kinderen om te gaan, creëren we een omgeving waarin ze kunnen groeien, leren en zich veilig voelen. Zo bouwen we aan zelfbewuste, respectvolle en empathische kinderen, geen prinsjes en prinsesjes, maar sterke persoonlijkheden.


Wil je meer tips, tools of advies over opvoeding van kinderen van 0 tot 6 jaar?
Kijk op onze Instagram
@kinderbegeleider.nl of stuur ons gerust een mail via info@kinderbegeleider.nl.

We denken graag met je mee!

door Suzanne van KInderbegeleider.nl 16 juli 2025
De vakantie is begonnen. Geen stress, geen ochtendhaast, eindelijk ruimte voor ontspanning. Een kop koffie in de zon, terwijl de kinderen zich vermaken met hun speelgoed. Dat is vaak de verwachting. Toch ziet de praktijk er regelmatig anders uit. Kinderen raken snel verveeld, vragen om schermtijd of lijken nergens zin in te hebben. Soms komt er boosheid, verdriet of dwars gedrag bij kijken. Dit kan zorgen voor spanning in huis. Ouders vragen zich af: waar komt dit vandaan? Herkenbaar? Je bent niet de enige. In deze blog lees je waarom vakantie soms juist voor onrust zorgt bij kinderen en hoe je daar als ouder mee om kunt gaan, op een manier die werkt voor jullie allebei. Veranderde routine Tijdens school- of opvangweken zijn er vaste momenten en duidelijke verwachtingen. Voor jonge kinderen (0–6 jaar) is die structuur een belangrijke bron van veiligheid. In de vakantie valt dit weg, en komen er andere prikkels voor in de plaats: uitjes, logeerpartijtjes, wisselende slaaptijden of nieuwe omgevingen. Dat vraagt veel van hun vermogen tot verwerken en schakelen. Wat helpt in die vakantieweken?  Benoem wat je ziet Als je kind begint te zeuren of dwars doet, helpt het om te verwoorden wat er speelt. Bijvoorbeeld: “Je weet even niet wat je wilt doen. Dat is lastig. Zullen we samen iets kiezen?” Door gevoelens te erkennen, voelt je kind zich gezien. Dat maakt het makkelijker om emoties te verwerken. Positieve aandacht, ook tussendoor Juist buiten de momenten van strijd is positieve aandacht belangrijk. Een knuffel, samen een boekje lezen of gewoon even écht contact het hoeft niet lang te duren. Die kleine momenten geven je kind het gevoel: ik hoor erbij, ik word gezien. En dat zorgt voor een stevigere basis. Duidelijke grenzen én ruimte om te kiezen Kinderen hebben behoefte aan duidelijke grenzen dat geeft rust. Binnen die grenzen helpt het om keuzes aan te bieden. Bijvoorbeeld: “Je mag kiezen: wil je nu kleien of met de auto’s spelen?” Zo geef je je kind regie en het gevoel van autonomie Vakantieroutine met herkenbare momenten Een vakantie hoeft niet strak gepland, maar voorspelbare momenten helpen wel. Denk aan een vast ochtendritueel, op vaste tijden eten, of een rustige pauze in de middag. Zo krijgt de dag een herkenbare vorm en kunnen kinderen beter omgaan met alles wat op hen afkomt. Vertel wat er komt Vooruitkijken geeft houvast. Benoem wat er gaat gebeuren, en hoe lang iets nog duurt: “Na het fruit gaan we naar de speeltuin. Nu heb je nog een halfuurtje om te spelen. Kijk maar naar de klok, als de wijzer bovenaan staat is het tijd” Zo weet je kind wat het kan verwachten, en wordt schakelen makkelijker. Extra inspiratie voor rustige én leuke dagen Activiteitenpot Schrijf eenvoudige activiteiten op kaartjes zoals koekjes bakken, tekenen of een boekje lezen en laat je kind er eentje kiezen. Makkelijk én leuk. Verrassingsbak Een mand of doos met verkleedspullen, blokken, knutselmateriaal of natuurschatten nodigt uit tot spelen. Door het regelmatig te wisselen, blijft het spannend. Laat verveling er ook zijn Niet elk moment hoeft ingevuld. Juist uit verveling ontstaan soms de mooiste spelmomenten. Geef het de ruimte ook als het even stroef begint maar begeleid en ondersteun je kind wel. Zoek samen een oplossing. Houd ruimte in de planning Een dag vol uitjes is vaak vermoeiend. Wissel drukke en rustige dagen af. Een ochtendje naar het strand of bos vraagt meer energie dan een hele dag in een pretpark. Eén-op-één aandacht Korte momenten van onverdeelde aandacht maken een groot verschil. Tien minuten per dag, waarin het kind de regie heeft over het spel, versterkt de band en geeft zelfvertrouwen. Realistische verwachtingen & positieve aanmoediging Richt je complimenten op de moeite die je kind doet: “Wat knap dat je bleef proberen, ook al was het moeilijk.” Dat stimuleert doorzettingsvermogen. En vergeet niet: voor een peuter is tien minuten geconcentreerd spelen al een hele prestatie. Tot slot De vakantie is een tijd om samen te zijn en even uit het gewone ritme te stappen. Maar juist jonge kinderen hebben dan behoefte aan een nieuwe vorm van duidelijkheid. Door te zorgen voor herkenning, verbinding en haalbare verwachtingen, ontstaat er meer rust voor het kind én voor jou als ouder of opvoeder. En dat maakt de vakantie pas écht ontspannen.
door suzanne van kinderbgeleider.nl 10 juli 2025
Een natuurlijke fase
door Suzanne van Kinderbegeleider.nl 2 juli 2025
Krachtig en liefdevol
A poster that says restaurant on it
door Suzanne van Kinderbegeleider.nl 25 juni 2025
Spelenderwijs de wereld ontdekken
door Suzanne van Kinderbegeleider.nl 19 juni 2025
Meer dan spel – hoe rollenspel de basis legt voor groei
door Suzanne van KInderbegeleider.nl 12 juni 2025
Hoe liefdevolle zorg bij baby's bijdraagt aan zelfstandigheid
Een close-up van een persoon die de hand van een kind vasthoudt.
door suzanne van kinderbegeleider.nl 5 juni 2025
Waarom jokken jonge kinderen en hoe stimuleer je eerlijkheid zonder schaamte of angst? Dit artikel duikt in de complexe wereld van jokken bij peuters en kleuters en biedt praktische tips voor opvoeders. Leer hoe je constructief omgaat met leugentjes, emoties erkent en samen met je kind tot oplossingen komt. Ontdek hoe je de band met je kind behoudt en tegelijkertijd het belang van eerlijkheid benadrukt, zelfs als de emoties hoog oplopen.
door suzanne van kinderbegeleider.nl 29 mei 2025
Waarom ik soms bewust níet ingrijp als kinderen risico’s nemen
door Suzanne van kinderbegeleider.nl 22 mei 2025
Inzichten & Oplossingen
door suzanne van kinderbegeleider.nl 19 mei 2025
Hoe Herken Je Je Eigen Frustratie Als Opvoeder – En Wat Kun Je Eraan Doen?