straf vs consequentie
opvoeden met grenzen en verbinding

Niet meer straffen?
“Niet meer straffen? Dan creëren we toch alleen maar prinsesjes en prinsjes!” Het is een veelgehoorde opmerking wanneer mensen horen dat straffen steeds vaker ter discussie staat. Ook de uitspraak “De kinderen van tegenwoordig hebben geen respect meer en luisteren niet” wordt vaak in datzelfde verband gemaakt.
Anno 2025 zien we echter een verschuiving in opvoedingsadviezen. Steeds meer pedagogen, kinderpsychologen en gedragswetenschappers adviseren om kinderen geen straf meer te geven, zoals een kind op de gang zetten of naar de kamer sturen. Maar waarom is dat eigenlijk?
Wat is straf eigenlijk?
Straf is traditioneel gezien een gevolg dat iemand krijgt omdat hij of zij een regel heeft overtreden. Het doel is om het gedrag te veranderen, zodat het kind leert van zijn fouten en het niet opnieuw doet.
Toch blijkt uit onderzoek dat straffen vaak juist niet het gewenste effect heeft. Het werkt voornamelijk op korte termijn, omdat het kinderen leert om te gehoorzamen uit angst. Dit komt het leerproces niet ten goede en kan het zelfbeeld van kinderen beschadigen.
Vaak betrekken kinderen de straf op zichzelf: “Ik ben slecht,” in plaats van op de daad: “Dat gedrag was niet oké.”
Hierdoor kan het vertrouwen tussen opvoeder en het kind onder druk komen te staan.
Daarnaast zijn jonge kinderen vaak nog niet in staat om het verband tussen hun gedrag en de straf goed te begrijpen. Ze leren daardoor minder van hun fouten, terwijl het juist belangrijk is dat ze begrip krijgen waarom bepaald gedrag ongewenst is.
Wat werkt dan beter dan straf?
Bij Kinderbegeleider.nl geloven we dat kinderen het meest leren van hun gedrag wanneer we kiezen voor consequenties en begeleiding in plaats van straf.
Pedagogische experts zijn het erover eens: kinderen leren effectiever wanneer ze begrijpen waarom bepaald gedrag niet wenselijk is, in plaats van dat ze simpelweg gehoorzamen uit angst voor straf.
Het draait bij ons niet om controle, maar om begrip, zelfinzicht en het opbouwen van vertrouwen. Zo zien we elke situatie als een leermoment, niet als een aanleiding voor straf.
Enkele effectieve manieren om kinderen te begeleiden in hun gedrag zijn:
- Geef het goede voorbeeld
Kinderen leren veel door observatie. Wanneer wij respectvol, geduldig en duidelijk communiceren, nemen zij dit over. - Stel duidelijke grenzen én leg ze uit
Regels zijn belangrijk, maar nóg belangrijker is dat kinderen begrijpen waarom die regels er zijn. Dit vergroot hun zelfinzicht en verantwoordelijkheid. - Erken emoties, corrigeer gedrag
Een kind dat boos is, heeft recht op die emotie maar niet op grensoverschrijdend gedrag. Door emoties serieus te nemen en tegelijk gedrag liefdevol te begrenzen, ontstaat vertrouwen. - Stimuleer zelfreflectie
Vragen als: “Wat denk je dat er gebeurde toen je dat deed?” of “Wat zou je een volgende keer anders kunnen doen?” helpen een kind nadenken over eigen gedrag. - Gebruik positieve bekrachtiging
Benoem gewenst gedrag, hoe klein ook. Positieve aandacht stimuleert herhaling van dat gedrag veel effectiever dan straf dat ooit kan.
Een praktijkvoorbeeld
Fleur (3 jaar) is aan het kleuren. Ze pakt een stift en begint op de muur te tekenen, terwijl eerder was afgesproken dat stiften alleen op papier gebruikt mogen worden. In plaats van boos te worden of straf te geven, wordt er rustig en duidelijk gereageerd:
“Fleur, stiften zijn om op papier te tekenen. Tekenen op de muur mag niet, want het is moeilijk schoon te maken. Nu moeten we eerst iets doen aan de tekening op de muur. Wil je helpen met schoonmaken of met het drogen van de muur?”
Fleur krijgt de keuze om mee te helpen met schoonmaken of met het drogen van de muur. Nadat de muur weer schoon is, wordt haar uitgelegd dat we verder tekenen op papier.
Straf versus consequenties
Het verschil is belangrijk om te begrijpen:
- Straf is iets wat een ander oplegt om slecht gedrag te stoppen. Het voelt vaak vervelend en kan een kind een slecht gevoel geven. Bijvoorbeeld: een kind moet zonder spelen in zijn kamer blijven omdat het stout was.
- Consequentie is wat er logisch volgt uit het gedrag zelf. Het helpt een kind om te leren wat het beter kan doen. Bijvoorbeeld: als een kind met speelgoed gooit, moet het helpen met opruimen. Als je op de muur tekent moet het schoon gemaakt worden.
Conclusie
Niet straffen betekent niet dat er geen grenzen of consequenties zijn. Het betekent dat we kinderen begeleiden om te begrijpen waarom bepaald gedrag niet gewenst is en hen helpen zelf verantwoordelijkheid te nemen. Dit werkt op de lange termijn beter, omdat het vertrouwen versterkt en het zelfbeeld beschermt.
Door op een positieve en respectvolle manier met kinderen om te gaan, creëren we een omgeving waarin ze kunnen groeien, leren en zich veilig voelen. Zo bouwen we aan zelfbewuste, respectvolle en empathische kinderen, geen prinsjes en prinsesjes, maar sterke persoonlijkheden.
Wil je meer tips, tools of advies over opvoeding van kinderen van 0 tot 6 jaar?
Kijk op onze Instagram
@kinderbegeleider.nl of stuur ons gerust een mail via
info@kinderbegeleider.nl.
We denken graag met je mee!

